Beroemde vergelijkbare figuren 6/10: Genghis Khan en Alexander de Grote

In deze serie kijken we naar historische figuren uit het verleden van China die onmiskenbare westerse "equivalenten" hebben.

In de machtige stortvloed van de geschiedenis zijn er maar weinig helden en grootheden in het Oosten en het Westen geweest die zo opvielen als Genghis Khan en Alexander de Grote.

Alexander (356 v. Chr.-323 v. Chr.) en de eerste Grote Khan (1162-1227) hadden allebei iets met het veroveren van de wereld. En ze waren er allebei record-brekend goed in. Maar naast hun succes op het slagveld en bij het opbouwen van hun rijk, deelden zij ook waarden en ambities, een band met hun respectievelijke goden en een interesse in nieuwe kennis en culturele vermenging.

Vanaf zijn eerste overwinning op 18-jarige leeftijd verloor Alexander nooit meer een veldslag. Door zijn veroveringen werd zijn rijk het grootste dat de wereld tot dan toe gekend had en strekte zich uit over meer dan twee miljoen vierkante kilometer van de Adriatische Zee tot het noordwesten van India. Zijn doel was echter om de "uiteinden van de wereld en de Grote Buitenzee" te bereiken.

Alexander was een moedig en charismatisch leider die tussen zijn mannen vocht en hen persoonlijk aanvoerde in beslissende gevechten. Hij nam de mythische Achilles, de grootste Griekse krijger aller tijden, als zijn rolmodel. En hij beschouwde Zeus, de koning van de Olympische goden, als zijn vader. Gedurende de 13 jaar van zijn heerschappij verwierf Alexander een aantal benijdenswaardige titels, waaronder Koning van Macedonië, Hegemon van de Helleense Liga, Farao van Egypte, Sjah van Perzië en Heer van Azië.

Alexander verafschuwde hedonisme en streefde naar eer en zelfbeheersing. Hij zwelgde niet in voedsel (alleen wijn) en was gul in het belonen van zijn mannen voor hun prestaties.

Interessant is dat Alexanders eerste leraar Aristoteles was. Aristoteles bracht de jonge prins een filosofische inslag bij door hem retorica, geometrie en astronomie te leren. Hij liet Alexander ook kennis maken met Homerische poëzie en geneeskunde, die beide levenslange interesses werden. Alexander was een enthousiaste leerling en fervent lezer. Hij had een team van botanici en zoölogen die overal waar zij kwamen specimen van wilde dieren verzamelden en hij had altijd een geannoteerde kopie van De Ilias bij zich tijdens zijn veldtochten. Een van zijn grootste nalatenschappen is dan ook de verspreiding van de Griekse cultuur over de oude wereld.

Genghis Khan lijkt wel een reïncarnatie van Alexander. Genghis Khan was de stichter van het Mongoolse rijk - vandaar het imposante standbeeld van hem te paard dat uitkijkt over het moderne Ulaanbaatar. Ook hij was een charismatisch leider met grote dapperheid op het slagveld. Als jonge man werd hij verraden door een gezworen broer, maar na die nederlaag verloor ook hij nooit meer een veldslag.

Met een leger van elite boogschutters verenigde Genghis Khan de strijdende nomadenstammen rond zich en veroverde vervolgens een groot deel van China en Centraal-Azië om het grootste rijk uit de geschiedenis te vormen. Zijn opmars op Chinees grondgebied maakte de weg vrij voor zijn kleinzoon Kublai Khan om in 1279 de Yuan Dynastie te stichten.

Volgens de legende werd Genghis Khan geboren met een bloedklonter in zijn vuist. Toen hij heerser werd, of khan, verklaarde een sjamaan hem tot vertegenwoordiger van de oppergod van de Mongolen. En Genghis zag het als zijn lot om de wereld te veroveren voor deze god.

"Ik ben de straf van God. Als jullie geen grote zonden hadden begaan, zou God niet zo'n straf als ik over jullie hebben laten komen", zou hij gezegd hebben.

Toch gaf Genghis steden meestal een kans om zich vreedzaam te onderwerpen, in plaats van een totale vernietiging tegemoet te zien.

Genghis Khan was een militair genie en ook in burgerlijke zaken was hij een scherpzinnig leider. Afgezien van het aanstellen van enkele Mongoolse ambtenaren als opzichters, liet de Khan de veroverde burgers gewoon doorgaan met hun leven zoals voorheen.

Hij stichtte en bevorderde internationale post- en handelsroutes. Hij liet een systeem van schrijven opzetten voor zijn volk. En hij hield nooit op te leren van de volkeren die hij tegenkwam. Hij koos de experts - geleerden, generaals, ambachtslieden - uit de veroverde volken en nam altijd vertalers mee op zijn veldtochten voor dit doel.

Hij beschouwde buitensporige rijkdom als een zwakheid en deelde de oorlogsbuit met zijn mannen. Hij verbood de ontvoering of verkoop van vrouwen. En voor de dertiende eeuw was hij zijn tijd ver vooruit met zijn beleid van religieuze tolerantie. Als zodanig hielp hij vele culturen zich over Eurazië te verspreiden.

* * *

Alexander en Genghis waren niet de enige twee leiders die op elkaar leken, maar van hun verbondenheid met mythologische goden tot aan hun dorst naar kennis en de rol die zij speelden in het verspreiden van cultuur - deelden zij vele opvallende gelijkenissen. Uiteindelijk slaagden de Griekse Farao en zijn Mongoolse tegenhanger er niet in om de hele wereld te veroveren. Maar ze zijn er zeker in geslaagd de wereld te beïnvloeden.