Het schenken van de Tao – het verhaal van Lao-Tzu

Sinds ik zes jaar geleden mijn eerste blog schreef over het uitvoeren van bebaarde rollen op de leeftijd van 18 jaar, ben ik vele keren teruggekeerd op het podium als een oude man – hopelijk iedere keer iets wijzer.

In 2010 speelde ik Xiao He, de oprichter van de Han Dynastie. In 2011 was ik het oude tempelhoofd die de dronken monnik Lu Zhishen eruit gooide. In 2013 werd mijn dochter gekidnapt op de markt door bandieten. In 2014 vloog ik vanuit de hemel om het wonderkind Ne Zha van het magische Kosmische Wiel te voorzien. En het afgelopen jaar waren mijn baarden wit, grijs en goud terwijl ik transformeerde van een oude Taoïst tot een oude Boeddhistische monnik tot de Drakenkoning van de Zee.

Ik vind dat oud spelen nooit oud wordt. Dit jaar ben ik drie verschillende Taoïstische meesters, ieder met zijn eigen unieke baard. Toch ben ik ervan overtuigd dat geen ander karakter ooit zoveel respect afdwong, zoveel gewicht op het podium bracht of zo langzaam liep als de ultieme oude man, de voorvader van alle Taoïsten, de “Oude Meester”, Lao-Tzu.

De oude man en de mythe

Lao-Tzu wordt ook geschreven als Lao-Tze, Lao-Tsu en de huidige gestandaardiseerde vorm – Laozi. Maar waarom was hij de ultieme oude man? Ten eerste, we weten niet eens zijn leeftijd. Volgens een legende werd hij geboren met wit haar na 81 jaar in zijn moeders schoot verbleven te zijn. Anderen beweren dat hij meer dan 200 jaar heeft geleefd.

Er is weinig meer bekend over Laozi’s leven dan dat hij rond de zesde en vijfde eeuw v.Chr. leefde, als een bibliothecaris werkte in de keizerlijke archieven van de Zhou Dynastie en mogelijk Confucius heeft ontmoet voor een filosofische discussie. Later in zijn leven schreef hij Daodejing, het fundamentele werk van het Taoïsme.

Het boek van de Weg

Dit boek van proza bevat de essentie van Taoïstische wijsheid. Het staat ook bekend als Tao Te Ching (道德經, uitgesproken als dào dé jīng). De titel wordt vaak vertaald als “Het boek van de Weg van Deugdzaamheid” en het is één van de meest vertaalde boeken ter wereld. In dit magnum opus zet Laozi, vaak in poëtische paradoxen, zijn visies over de wetten van het universum, de natuur en de mens uiteen. In feite werd het woord voor “moraliteit” - dàodé – afgeleid van deze titel.

道可道，非常道。（dào kě dào, fēi cháng dào)

“De Tao is de Weg die gevolgd kan worden, maar het is geen gewone Weg.”

- Openingszin uit Het Boek van de Weg van Deugdzaamheid

De oude man herboren

Zo’n 2.500 jaar nadat hij leefde, inspireerde Laozi een dans in het Shen Yun programma van 2017: Het schenken van de Tao. En ik was aangewezen om de rol van de grote wijze op me te nemen.

Hoe bereid je je voor op, om nog maar niet te spreken van ‘recht kunnen doen aan’, zo’n historische en zelfs heilige rol? Ik dook diep in zijn oude geschriften, ontcijferde de oorspronkelijke Chinese teksten (dat is de schoonheid van de taal – dat het dezelfde woorden zijn die vandaag nog gebruikt worden) en verkende talloze Engelse vertalingen. Door mezelf in zijn woorden onder te dompelen, kon ik beginnen me in zijn karakter in te leven en ontdekte al de “ongesproken zinnen” die ik nodig had voor mijn dans rol.

Wat zijn “onuitgesproken zinnen?” Zoals de grote wijze zelf zei, “Iemand die weet, spreekt niet. Iemand die spreekt, weet niet.” Onuitgesproken zinnen (潛台詞 qián tái cí) zijn als een subtekst. Ze zijn mentale aanwijzingen die de stille acteur– de danser – assisteren om helderder te kunnen communiceren tijdens de verhalende delen, om emoties beter tot uitdrukking te laten komen door de dans en om expressief te spreken door lichaamsbeweging. Het combineren van acteren en dansen om een verhaal te vertellen is precies waar een Shen Yun mini dans om draait, en de oplevering wordt mogelijk gemaakt door de veelzijdigheid en het vocabulaire dat uniek is aan klassieke Chinese dans.

Dansen met onuitgesproken zinnen

Dus, terwijl het verhaal van Laozi zich tijdens ieder optreden ontvouwt op het podium, luister ik, naast mijn zichtbare bewegingen, ook naar mijn innerlijke stem.

Bij het begin van de dans moet ik symbolisch 5.000 woorden op een blanco bamboerol schrijven binnen de ruimte van vier 8e noten. Het zou een vreemde verkwisting van muziek en emoties zijn om de rollen echt blanco te zien, dus visualiseer ik graag dat de woorden verschijnen en gebaar het schrijven van de zinnen: “De mens volgt de weg van de Aarde; De Aarde volgt de weg van de Hemel; De Hemel vormt de Weg van de Tao; De Tao vormt de Weg van de natuur.”

Ik open nog een bamboerol, aarzel en contempleer, zoals ik me voorstel dat Laozi ook ooit deed, om het ontastbare tastbaar te maken en opnieuw te beginnen: “Mysterie binnen mysterie; de deur naar alle wonderen.” Zodra ik mijn manuscript afgerond heb, openen de hemelen in gejubel en de onsterfelijken dalen af naar de Aarde voor een viering. Terwijl ik aan het eind van het podium sta en, samen met het publiek, de gracieuze dans van de godheden absorbeer, geniet ik ervan dat ik werkelijk de betekenis van de woorden Shen Yun zie – “De schoonheid van hemelse wezens die dansen.”

Nadat de godheden terugkeren naar hun hemelse woonoorden, verschijnt er in mijn bibliotheek een duistere beambte. Hij wil de rollen. Hoognodig. Hij probeert Laozi te verleiden met geld en vrouwen in ruil voor de rollen, maar tevergeefs. Het wordt onvermijdelijk dat, “Hij die handelt met verlangens, zal falen. Hij die probeert te bezitten, zal verliezen”, terwijl “een Groots Persoon verblijft in het substantiële en niet in het oppervlakkige. Berust in het fruit en niet in de bloesem.”*

Laozi gaat richting het Westen en is vastbesloten China te verlaten. De beambte en zijn handlangers achtervolgen hem. Laozi, rijdend op zijn os, en zijn assistent zetten hun reis ongehaast voort.

Aan de westerse poorten van de Hangu passage wacht een dappere bewaker op Laozi. Zijn naam is Yin Xi (gespeeld door eerste danser Rocky Liao) en, hoewel hij het nog niet weet, zal hij een heel belangrijk figuur worden. Terwijl Laozi nadert, neemt de bewaker een zachte purperen gloed waar die de komst van een heilige man inluidt. De lokale bevolking verwelkomt Laozi met een groepsdans en een viering op Aarde ontvouwt zich, die de eerdere viering in de hemelen weerspiegelt.

Juist dan verschijnen de ambtenaar en zijn ondergeschikten en ze menen het serieus. Met getrokken zwaarden gaan ze recht op Laozi af en de begeleidende jongen die de heilige teksten draagt. Yin Xi blokkeert de weg om ze te verdedigen en wordt aan het zwaard van de ambtenaar rijgt. Uiteindelijk jagen Yin Xi’s soldaten de ambtenaar en zijn mannen weg, die beslist zullen moeten gaan boeten.

Laozi draait zich om en ziet de dappere bewaker Yin Xi bewusteloos op de grond liggen, fataal verwond. Ik haal mijn Taoïstische kalebas tevoorschijn en giet een paar druppels elixir om hem te helen.

Yin Xi is gereanimeerd en verbijsterd te ontdekken dat er niets mis is met hem. Hij knielt voor Laozi in dankbaarheid en smeekt de wijze herhaaldelijk hem te onderwijzen. “Wanneer een bijzonder goede student over de Weg hoort, streeft hij er ijverig naar het te beoefenen.”

De Meester is tevreden met zijn discipel en, wetend dat hij iemand gevonden heeft die zijn werk werkelijk zal koesteren, vertrouwt hij de kostbare bamboerollen toe aan diens uitgestrekte handen.

En daarmee is Laozi’s missie voltooid. Hij laat zijn wijsheid achter aan de wereld en rijdt de zonsondergang tegemoet, om nooit weer gezien te worden.

De Weg en de Kracht

Na verloop van tijd reisde Laozi’s invloed naar het Westen. Het bereikte zelfs een sterrenstelsel ver, ver weg. Ja – George Lucas studeerde Taoïsme voordat hij Star Wars creëerde.

Ooit afgevraagd waarom de Jedi witte kleden dragen, de gevechtskunsten beoefenen en meditatie, zwaarden en psychische krachten gebruiken om zich te verdedigen tegen de donkere zijde en dat Meester Yoda altijd met zulke verwarrende grammatica spreekt? Er zou zomaar een verband kunnen zijn…

Vergelijk de beschrijving van de Kracht, gesproken door Obi-Wan Kenobi:

“Het is een energieveld gecreëerd door alle levende dingen. Het omringt ons en doordringt ons. Het verbindt de sterrenstelsels.”

 In de Tao, geschreven door Laozi:

“Er is iets dat perfect is in zijn wanorde, wat geboren is voor Hemel en Aarde. Het staat op zichzelf en verandert niet. Het draait eindeloos zonder uitputting. Het wordt beschouwd als de Moeder van alle wezens. Ik ken Zijn naam niet, behalve dat ik Het Tao moet noemen.”

De Weg en de Drager

Eén van mijn favoriete citaten, hoewel niet van Laozi, somt het idee van de Tao op, alomtegenwoordig in vrijwel ieder aspect van traditionele Chinese cultuur. Het is uit de I Ching of “Boek van Veranderingen”: “Dat wat metafysisch in vorm is, is de Tao. Dat wat fysiek is, is slechts zijn drager.”

Net zoals het menselijke lichaam de geest draagt, dragen de bamboerollen Laozi’s wijze woorden. Dansbewegingen dragen emoties, terwijl dans als kunstvorm de drager is van een prachtige ervaring die vorm overstijgt. Het podium is de drager van onze optredens, een optreden die erop doelt de diepe cultuur waar Laozi deel van uitmaakte te doen herleven, een optreden dat de essentie van traditionele Chinese cultuur draagt. Het is door deze dragers dat we vervolgens hopen de Weg te mogen vatten.

De wijze die hij was, wist het misschien. Misschien wist Laozi al die tijd al dat twee en een half millennium na naar het westen gereden te zijn, hij opnieuw zou verschijnen op podia rond de hele wereld om zijn wijsheid te verspreiden, de wereld stilletjes laten weten dat de Weg weer klaar is om bereisd te worden.

*Er zijn tientallen vertalingen van dit boek en ze verschillen veel van elkaar omdat zoveel van de tekst open staat voor interpretatie. De meeste vertaalde fragmenten die hier geciteerd worden zijn uit de volgende bronnen, hoewel ik in enkele gevallen de vertaling licht gewijzigd heb: de Charles Muller vertaling van Daodejing en Robert Eno’s vertaling.